Giải pháp “né
rầy - ôm nước” trong phòng chống rầy nâu, bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá
trên lúa ở ĐBSCL của nhóm tác giả Phạm Văn Quỳnh, Nguyễn Thị Kiều,
Nguyễn Thị Mỹ Sơn, Phan Văn Năm, (Sở NN-PTNT Cần Thơ) là tiến bộ kỹ
thuật được áp dụng hiệu quả, được tặng Giải thưởng Bông lúa vàng Việt
Nam 2012.
Tiết kiệm chi phí, giảm ô nhiễm
Bệnh VL-LXL gây tác hại nghiêm
trọng và không có thuốc trị. Do đó, biện pháp đối phó hiện nay
là quản lý rầy nâu không để cây lúa bị truyền bệnh. Áp dụng
giải pháp “né rầy - ôm nước” được nông dân đồng tình áp dụng, đảm bảo
các vụ lúa thắng lợi.
Qua ghi nhận từ các vụ lúa thu đông ở
Cần Thơ cho thấy, việc lây nhiễm và mức độ bệnh liên quan đến gieo sạ
thời điểm rầy di trú và tình trạng mạ mới phát triển bị ngập. Từ thực
tiễn đó, giải pháp kỹ thuật “né rầy - ôm nước” được hình thành, thực
hiện gieo sạ khi không có rầy nâu - “né rầy” và dùng nước che chắn lúa
non nếu rầy đến - “ôm nước”.
Theo quy luật, vòng đời sinh trưởng
của rầy có thời gian thành trùng (7 - 10 ngày) là có khả năng di chuyển
từ ruộng này sang ruộng khác, từ vùng này sang vùng khác. Vì vậy, để
tránh dịch bệnh cần gieo sạ theo lịch né rầy. Mặt khác, không thể né rầy
các đợt di trú phụ, nên cần áp dụng thêm biện pháp bổ sung là ôm cây
lúa bằng điều khiển mực nước ruộng cho ngập cháng 3 cây lúa để giảm sự
đeo bám của rầy. Đặc biệt, ban đêm cần bơm nước phủ cả đọt lúa và ban
ngày rút bớt xuống cháng ba.
Áp dụng giải pháp “né rầy - ôm nước” nâng cao hiệu quả SX
Giải pháp này tiết kiệm ít nhất 1 - 2
lần phun thuốc đầu vụ với chi phí trung bình 200.000 đ/ha. Với diện tích
né rầy, thời gian qua Cần Thơ đã tiết kiệm được gần 85 tỷ đồng. Hơn
nữa, việc hạn chế phun thuốc trừ rầy nâu, giúp bảo vệ sức khỏe người
trực tiếp SX lúa, giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường. Đồng thời, nâng cao
hoạt động cộng đồng, liên kết SX.
Ngoài ra, việc hợp tác gieo sạ đồng
loạt, mạnh dạn học hỏi kỹ thuật, trao đổi kinh nghiệm cũng giúp nông dân
nâng cao tính chủ động, sáng tạo, cùng nhau giải quyết những khó khăn,
vướng mắc trong SX...
Quy trình kỹ thuật
Áp dụng giải pháp, nhóm tác giả đưa ra
quy trình giúp nông dân thực hiện có hiệu quả việc SX lúa, bao gồm: Vệ
sinh đồng ruộng, san bằng mặt ruộng và gia cố bờ thật tốt để chủ động
điều khiển mực nước ruộng. Gieo sạ đồng loạt trên diện rộng theo từng
khu vực, mỗi đợt gieo sạ không kéo dài quá 10 ngày; Theo dõi bẫy đèn,
khi rầy nâu vào đèn đạt đỉnh cao thì khuyến cáo nông dân chuẩn bị ngâm ủ
giống và gieo sạ vào 2 - 3 ngày sau đó. Thời gian gieo sạ không kéo dài
quá 2 tháng mỗi vụ, thời gian cách ly giữa 2 vụ ít nhất 3 tuần lễ để
cày ải, phơi đất và giảm áp lực sâu bệnh từ vụ này sang vụ khác.
Về giống, cần xác định bộ giống chủ
lực của địa phương trên cơ sở bộ giống của Cục Trồng trọt đưa ra. Khuyến
cáo nông dân sử dụng giống xác nhận, giống chống chịu rầy nâu, bệnh
VL-LXL. Sử dụng một loại giống không vượt quá 15 - 20% trong cơ cấu
giống lúa, để hạn chế sự thích nghi của rầy nâu, tránh bộc phát dịch rầy
nâu. Xử lý giống bằng Risopla II để giúp cây mạ mọc mầm khỏe, cứng cáp
tạo tiền đề cho cây lúa khỏe tăng khả năng chống chịu khi gặp điều kiện
bất lợi (ngập nước).
Trong trường hợp do điều kiện canh tác
khó khăn không thể theo đúng lịch gieo sạ đồng loạt, hoặc do rầy di trú
bất thường, cần che chắn cây lúa bằng cách điều khiển mực nước ruộng:
Khi cây lúa đã mọc mầm, phát triển 1 - 5 lá mà rầy nâu tiếp tục di trú
đến thì cần bơm nước ruộng cho ngập cháng 3 cây lúa để giảm sự đeo bám
của rầy trong suốt thời gian rầy tiếp tục đến.
Giải pháp kỹ
thuật “né rầy - ôm nước” đã góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, bảo
vệ được sức khỏe nông dân - người trực tiếp SX, tăng hiệu quả kinh tế.
Đồng thời, nâng cao tính cộng đồng của nông dân, thông qua việc liên kết
SX, hợp tác gieo sạ đồng loạt, bơm và quản lý nước phù hợp...
|
Đặc biệt, vào chiều tối, cần bơm nước
phủ cả đọt lúa và ban ngày rút bớt xuống cháng ba. Mặt khác, cũng cần áp
dụng kỹ thuật “3 giảm 3 tăng”, “1 phải 5 giảm” để giảm giá thành SX,
giảm áp lực sâu bệnh hại khác; tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả
SX, an toàn môi trường.
Cần chú ý áp dụng đồng bộ các biện
pháp để tạo cây lúa khỏe ngay từ đầu vụ canh tác. Chọn giống tốt được xử
lý kích kháng tạo cây mạ khỏe, cứng cáp. Các biện pháp kỹ thuật liên
hoàn tạo ruộng lúa khỏe ngay từ khâu vệ sinh đồng ruộng; cắt đứt nguồn
lây lan bệnh từ vụ trước; chuẩn bị đất, bờ bọng; chọn giống, xử lý kích
kháng, gieo sạ né rầy...
Tăng cường hệ thống bẫy đèn các địa
phương cấp huyện (vì rầy di trú có quy mô của vùng và còn di chuyển ở
phạm vi địa phương). Căn cứ theo dự báo về lứa rầy di trú cấp vùng (do
Trung tâm BVTV phía Nam, Cục BVTV), cấp tỉnh (do Chi cục BVTV tỉnh,
thành) và Trạm BVTV huyện theo dõi tình hình rầy vào đèn ở huyện, tham
mưu cho chính quyền địa phương ban hành chỉ thị về lịch gieo sạ. Chính
quyền địa phương cấp tỉnh, cấp huyện đến cấp xã tổ chức họp với các ban
ngành đoàn thể triển khai giải pháp trong từng cụm nông dân, trao đổi ý
nghĩa và giải quyết thắc mắc của bà con nông dân về giải pháp.